In de zomer van 1976 vindt er in Soweto, Zuid-Afrika, een bloedbad plaats. Een generatie jonge zwarte Afrikanen is in verzet gekomen tegen het onmenselijke apartheidssysteem, dat zich baseert op christelijke waarden. Het blanke regime slaat keihard terug. Er vallen duizenden doden. Het bloedbad in Soweto brengt in Nederland een golf van afschuw teweeg. Dat is voor de SP het startsein voor de actie ‘Van Mens tot Mens’.
Van Mens tot Mens organiseert protestbijeenkomst in LVC
Op maandagavond 31 oktober organiseert Van Mens tot Mens een protestbijeenkomst in het Leids Vrijetijds Centrum aan de Breestraat. Op het pamflet dat daarvoor door SP’ers wordt verspreid staat: “De gebeurtenissen van de laatste tijd maken de ware aard van het apartheidsregime duidelijk.” Op de bijeenkomst in het LVC doet Esau du Plessis (1) van de Boycot Outspan Actie (BOA) en zelf van Zuid-Afrikaanse afkomst, daar uitgebreid verslag van. Jongeren tussen 13 en 18 jaar worden afgeslacht. Zuid-Afrika, ooit een Nederlandse kolonie, is een rijk land met grote hoeveelheden grondstoffen: goud, diamant, uranium, platina, zilver en steenkool. Nederlandse bedrijven zoals Shell, Philips en Heineken en banken als Amro en ABN hebben vestingen in Zuid-Afrika en onderhouden warme betrekkingen met het apartheidsregime met name vanwege de goedkope arbeidskracht van de zwarte Afrikanen.
“Dit moet werken als een sneeuwbal tegen Apartheid”
De SP past met Van Mens tot Mens dezelfde methode toe als bij de Vietnamactie: de sneeuwbalmethode. Er worden ‘werkpakketten’ gemaakt van 10 enveloppen, waarin weer 10 kaarten en 10 adressen van Zuid-Afrikanen zitten, geknipt uit een telefoonboek. Met die werkpakketten, die tien gulden kosten, kunnen ‘activisten’ aan de slag om de enveloppen met de kaarten te verspreiden onder mensen, die op hun beurt de kaarten sturen aan een Zuid-Afrikaan uit het adresboek. Zo kan een sneeuwbaleffect ontstaan en dat gebeurt ook in december 1976 en januari 1977. In Leiden komen de adressen uit het telefoonboek van Pretoria, de bestuurlijke hoofdstad van Zuid-Afrika. SP’er Harry Boddé zegt in het Leidsch Dagblad: “Dit moet werken als een sneeuwbal tegen Apartheid”
Film: ‘Zuid-Afrika ongecensureerd’ in Leidse buurthuizen
Op vrijdag 10 december is de start van de van Mens tot Mens-actie in Leiden met de vertoning van de film ‘Zuid-Afrika ongecensureerd’ in het Antonius-clubhuis aan de Lange Mare. De zaal is tot de laatste plaats bezet en er worden meer dan 100 werkpakketten verkocht. Zo kan de actie zich zelf financieren. Op 24 januari 1977 volgt een hele filmweek. Op maandag in clubhuis ‘De Tamboerijn’ in de Valeriusstraat, op dinsdag in buurthuis ‘De Zevensprong’ aan de Bernhardkade, op woensdag in buurthuis ‘De Klinker’ in de Berlagestraat en op donderdag in ‘Het Breehuis’ in de Breestraat. Op alle avonden geeft Esau du Plessis toelichting over de toestand in Zuid-Afrika. Alle avonden trekken volle zalen en de werkpakketten vinden gretig aftrek.
Bewustzijn aan twee kanten
Harry Boddé, leraar aan de Oranje-Nassau-mavo in Leiden: “Je kunt niet alles tegelijk aanpakken. Maar ergens moet je beginnen.” Leidsch Dagblad 4-12-1976
Van Mens tot Mens benadrukt in de pamfletten en folders dat het gaat om bewustmaking van mensen in Nederland én in Zuid-Afrika. “Ondanks mooie praatjes is ‘onze’ overheid en ‘ons’ bedrijfsleven zeer nauw betrokken bij de uitbuiting van de ‘zwarten’. Vorster en de zijnen ontlenen hun macht en superioriteitsgevoel mede aan onze steun.” En in Zuid-Afrika “ondermijnen de kaarten van Van Mens tot Mens de macht van racistiese blanken en steken een hart onder de riem van tegenstanders van het apartheidsregime.” In Nederland draagt de actie van Van Mens tot Mens bij aan een omslag in de publieke opinie over het apartheidsregime. In Zuid-Afrika wordt na jarenlange strijd van het ANC Nelson Mandela uit de gevangenis vrij gelaten. Mandela wordt in 1994 president van Zuid-Afrika en schaft de apartheid af. In 1999 komt Mandela de Nederlanders bedanken voor hun steun in de strijd tegen apartheid en wordt hij eredoctor aan de Leidse Universiteit.
(1) Zie: Esau du Plessis
Bronnen:
- SP-archief Vergeer, dossier 28. Hierin alle originele pamfletten, brieven, verslagen, documenten, knipsels, foto’s etc.
- Leidsch Dagblad: 4/12/1976; 6/12/1976
Meer over oorlog en vrede: http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-oorlog-en-vrede/