In februari 1981 komen er bij de SP in Leiden tips binnen van mensen die werken bij een afvaltransportbedrijf in Wassenaar. Zij melden dat zij in de afgelopen jaren in opdracht van de baas illegaal giftig afval moesten storten op een zestal plekken in de omgeving van Leiden. SP’er Cor Vergeer gaat samen met hen op onderzoek uit.
In het voorjaar van 1980 wordt Nederland opgeschrikt door een enorm milieuschandaal. SP’er Remi Poppe (1) heeft met zijn Milieu Alarmteam onthuld hoe het ‘recyclingbedrijf’ EMK, onderdeel van het Uniser concern, jaren lang illegaal verontreinigd chemisch afval in de uiterwaarden van de Hollandse IJssel bij Lekkerkerk heeft gestort. 
Op die plek is nu een nieuwe woonwijk gebouwd. De bewoners hebben vanaf het begin allerlei onverklaarbare medische klachten. Het afval zou eigenlijk naar de Afvalverwerking Rijnmond (AVR) moeten worden afgevoerd. Maar EMK-directeur Bernouw, die tevens bestuurder van de AVR was, had de beschikking over blanco weegbrieven van de AVR. Daarop vulde hij netjes al het zwaar verontreinigde afval in, dat hij vervolgens in de uiterwaarden bij Lekkerkerk liet storten. Administratief geen vuiltje aan de lucht, letterlijk.
Lekkerkerk slechts het topje van de ijsberg
De man die dit allemaal ontdekt is SP’er Remi Poppe. Hij is op het spoor gezet door zijn contacten met werknemers van bedrijven in de Rijnmond, die hem van alle informatie voorzien. In vertrouwen vertellen zij hem over de illegale praktijken van het ‘recyclingbedrijf’. Zie hierover de documentaire Beerput Nederland (2) op 2Doc van 2 december 2017 van KRO-NCRV. Wanneer hij in april 1980 met het Lekkerkerk-schandaal in de publiciteit komt, slaat het nieuws in als een bom.
De bewoners van de nieuwbouwwijk in Lekkerkerk worden geëvacueerd en het komt op de agenda van de ministerraad. Want wat heeft de ‘milieumaffia’ nog meer op zijn geweten? Lekkerkerk blijkt slechts het topje van de ijsberg. De vervuilde grond onder de nieuwbouwwijk moet metersdiep worden afgegraven. Wie betaalt de rekening? Hoe kan het dat bedrijven ongestraft jarenlang lucht, water en grond verontreinigen? Onder het mom van ‘de vervuiler betaalt’ worden huishoudens sinds 1973 aangeslagen voor de ‘milieubelasting’.
Illegale vuilstortplaatsen in Leidse regio
De manier waarop Remi Poppe het EMK-schandaal in Lekkerkerk heeft onthuld maakt indruk bij de werknemers, die het vuile werk moeten opknappen, vaak onwetend van wat zij precies doen.
Leidsch Dagblad 24/2/1981
De SP laat zien dat zij hun tips serieus neemt zonder hun positie in gevaar te brengen. Op verschillende plaatsen in het land komen chauffeurs en grondwerkers naar de SP met verhalen over illegale vuilstorten. Zo benaderen werknemers van het Wassenaarse afvaltransportbedrijf C.P. de Groot in het voorjaar van 1981 de SP in Leiden.
Leidse Courant 25/2/1981
Zij vertellen dat het transportbedrijf tussen 1962 en 1975 op zes plaatsen in Leiden, Wassenaar en Voorschoten illegaal chemisch afval heeft geloosd. SP’er Cor Vergeer gaat samen met hen op onderzoek uit.
‘Recyclingbedrijf’ graaft gaten, verkoopt de grond en stort de gaten vol met verontreinigd afval
Leidsch Dagblad 25/02/1981
Haagse Courant 27/02/1981
Zij gaan de plekken langs, waarvan de werknemers vertellen dat zij daar chemisch afval gestort hebben. Dat ging als volgt: De eigenaren van de terreinen lieten grote gaten graven, meestal door dezelfde firma De Groot, die het zand of de grond weer verkocht. Vervolgens gooide het afvaltransportbedrijf de gaten vol met alles wat er in de vuilcontainers als bedrijfsafval terecht kwam. Zo ontdook het afvalverwerkingsbedrijf de kosten voor legale verwerking door de AVR en verdiende het dubbel door het illegaal te lozen. In die periode was de verffabriek De Beer in Voorschoten klant bij de firma De Groot. Het afval van verffabrieken bevat zeer schadelijke stoffen o.a. trichloorethyleen en perchloorethyleen. Voor geen van de stortplaatsen was een vergunning van de gemeente, provincie of de rijksoverheid. Eén van de illegale stortplaatsen is op het recreatiepark Duinrell in Wassenaar. Daar bestaat gevaar voor verontreiniging van het grondwater dat opgepompt wordt door de zuivelfabriek van Menken. Bovendien ligt Duinrell in de buurt van het filtergebied van Duinwaterleiding ‘s-Gravenhage. Ook is er een illegale stortplaats op een plek in de Stevenshofpolder, waar de gemeente Leiden op het punt staat een nieuwe woonwijk te bouwen.
Inspectie Volksgezondheid en Milieuhygiëne neemt de zaak hoog op.
Cor Vergeer maakt een gedetailleerd rapport op van zijn bevindingen en stuurt het op 21 februari 1981 namens de SP naar de Inspecteur voor de Volksgezondheid en Milieuhygiëne in Zuid-Holland, de heer W.E.M.C. Krul.
Leidsch Dagblad 25/2/1981
Brief Inspectie 3/3/1981
Brief Inspectie blz. 2
Leidsch Dagblad 9/3/1981
Die kent de reputatie van de SP als het gaat om opsporen van milieuschandalen en neemt de zaak zeer serieus. Binnen een week antwoordt hij dat hij de zaak nader gaat onderzoeken en contact gaat opnemen met het provinciaal bestuur en de betrokken gemeenten. “Met betrekking tot de vuilstort in het recreatiepark Duinrell en de vuilstort nabij de Stevenshof stel ik mij voor bijzondere aandacht te schenken aan het aspect van de waterwinning en toekomstige woningbouw.”
Afvalverwerkingsbedrijf ontkent illegaal storten
De reactie van het betrokken bedrijf volgt een bekend patroon: Volgens C.P. de Groot heeft zijn firma nooit chemisch afval gestort op plaatsen waarvoor geen toestemming was gegeven. Hij noemt het rapport van de SP “een kreet in de ruimte” en “een flop”.
Haagse Courant 27/2/1981
Hij laat aan de Haagse Courant weten: “Wij hebben wel degelijk afvalproducten van de Voorschotense verffabriek vervoerd, maar die zijn allemaal keurig afgeleverd bij opslagplaatsen in Zoetermeer en Rotterdam.” Ook H.R. graaf Van Zuylen van Nijevelt van Duinrell in Wassenaar gelooft evenmin iets van de beschuldigingen van de SP. “Er is hier alleen maar zand en puin gestort… Ik durf er echt mijn hand voor in het vuur te steken dat op dit terrein geen chemisch afval terecht is gekomen”. In tegenstelling tot de baron reageert de gemeente Wassenaar wel alert. Namens de gemeente belt de heer Kan met Cor Vergeer en kondigt aan dat er nieuw onderzoek op Duinrell komt. Gemeentesecretaris De Graaff van Voorschoten zegt in het Leidsch Dagblad dat B en W het niet nodig vinden om een diepgaand onderzoek in te stellen.
Er heeft onlangs een ‘ambtelijk gesprek’ plaats gevonden met H. de Beer van de verffabriek. Daaruit is naar voren gekomen dat er niets aan de hand zou zijn. “Maar de gemeente Voorschoten is zeker niet van plan de SP-brief er maar bij te laten zitten.” aldus De Graaff.
Inspectie bevestigt bevindingen SP
De inspectie Volksgezondheid en Milieuhygiëne doet op grond van het SP-rapport verschillende onderzoeken en neemt contact op met andere instanties zoals de Duinwaterleiding ‘s-Gravenhage, de Provincie Zuid-Holland, het Hoogheemraadschap Rijnland en de betreffende gemeenten.
brief Provincie ZH 12/6/1981
brief Provincie blz. 2
In juli maakt de inspectie bekend dat uit hun onderzoek tot nu toe is gebleken dat een aantal door de SP gemelde terreinen wel degelijk verontreinigd zijn door illegaal gestort afval. Vooral Duinrell is urgent vanwege het risico van vervuiling van het grondwater. De inspectie dringt er bij de gemeenten op aan maatregelen te nemen om het illegale storten te voorkomen.
Wie betaalt de rekening? I
In de jaren ’80 blijkt dat er in heel Nederland honderden illegale stortplaatsen zijn. Bedrijven hebben jarenlang hun afval in het water, lucht en bodem geloosd ten koste van het milieu. Lekkerkerk is het topje van de ijsberg. Sanering kost miljarden. Maar wie betaalt de rekening?
Leidse Courant 31/3/1981
Leidse Courant 25/3/1981
Dat is precies de vraag die aan de orde komt op een bezoek van VVD-minister van Volksgezondheid en Milieuhygiëne Ginjaar aan Voorschoten op 30 maart 1981. Op uitnodiging van het politiek café van de Lindenhoeve houdt hij een spreekbeurt over de problematiek van de gifvondsten in Nederland. Hij heeft van te voren gezegd zijn beleid omtrent de meldingen van de SP nader toe te lichten. Namens de SP zijn Fenna Vergeer en Pieternel de Zwart in de Lindenhoeve aanwezig. Zij betogen dat de vervuilende bedrijven zelf voor de kosten moeten opdraaien en schoon moeten produceren. De vervuiler betaalt toch, niet waar? De minister vindt dat alle burgers individueel verantwoordelijk zijn. “Ook de fietser werkt mee aan de vervuiling zolang nog steeds de fiets wordt afgeleverd met een verchroomd stuur”.
Wie betaalt de rekening? II
Dat is ook de vraag die in dezelfde periode inzet is van een juridische procedure tot aan de Raad van State tussen de Leidse burgemeester Goekoop en de gemeente Ooltgensplaat.
Leidsch Dagblad 20/6/1981
Leidsch Dagblad 24/6/1981
De gemeente stelt dat de Leidse burgemeester het opruimen van het illegaal gestorte afval op de landerijen van de familie Goekoop op het Zuid-Hollandse eiland Overflakkee moet betalen. De VVD-burgemeester schuift de rekening door naar de overheid. Hij is toch niet verantwoordelijk voor wat er op zijn terrein gebeurt? “Ik kan er toch niet met een geweer bij gaan staan?”
Wie betaalt de rekening? III
Onder het mom van ‘de vervuiler betaalt’ worden huishoudens sinds 1973 aangeslagen voor de ‘milieubelasting’. Het Milieu Aktiecentrum Nederland (MAN) heeft dit wanbeleid aan de kaak gesteld met de actie ’Geen belasting op onze poep, reinig eerst die andere troep’. Nu blijken overal in Nederland bedrijven illegaal giftig afval in het milieu geloosd te hebben.
Leidse Courant 22/10/1981
Maar als het aan het VNO-NCW ligt gaat de vervuiler niet betalen. In een commentaar op de milieunota van minister Ginjaar schrijven de werkgeversbonden in februari 1981 dat ze de dure maatregelen tegen milieuvervuiling niet kunnen betalen. ‘Anders prijzen we ons uit de markt’ is het adagium. Ze waarschuwen het kabinet ook nog dat bij het toekomstige milieubeleid de werkgelegenheid met 8000 arbeidsplaatsen zal afnemen. 
De Hulp- en Informatiedienst van de SP publiceert in het voorjaar van 1981 het ‘Groot Nederlands Gifboek’, waarin de SP een inventarisatie maakt van de talloze milieuschandalen en voorstellen doet voor een goed milieubeleid. Velen daarvan zullen pas jaren later in vervulling gaan. Maar ook ver in de 21-eeuw is de strijd voor een schoon milieu en tegen de ongebreidelde winsthonger van bedrijven nog net zo hard nodig als in de vorige eeuw. En de vraag wie betaalt de rekening is nog net zo actueel als toen getuige onderstaand bericht in de NRC van 14 april 2016:
NRC 14/4/2016
Bronnen:
- SP-archief Vergeer, dossier 71. Hierin alle originele pamfletten, brieven, verslagen, documenten, knipsels, foto’s etc.
- Leidsch Dagblad: 4/4/1980; 11/4/1980; 13/1/1981; 24/2/1981; 25/2/1981; 27/2/1981; 5/3/1981; 9/3/1981; 13/3/1981; 20/6/1981; 24/6/1981; 7/7/1981; 16/7/1981; 11/6/1982.
- Leidse Courant: 12/4/1980; 25/2/1981; 4/3/1981; 9/3/1981; 25/3/1981; 31/3/1981; 22/10/1981.
- Haagse Courant: 27/2/1981; 29/4/1981.
- NRC: 14/4/2016.
- Groot Nederlands gifboek, SP Hulp- en Informatiedienst, Rotterdam, 1981.
- 2Doc documentaire Beerput Nederland, 2/12/2017, KRO-NCRV
Meer over milieu: http://www.geschiedenisspleiden.nl/sp-en-milieu/